Hãy tưởng tượng một ý tưởng khởi nghiệp tại Việt Nam như con thuyền nhỏ đang lướt sóng xuất khẩu, hướng tới bờ bến thị trường Mỹ rộng lớn, nhưng rồi gặp phải những hàng rào thuế quan cao ngất, khiến hành trình trở nên gian nan hơn bao giờ hết. Không chỉ dừng ở mức độ cá nhân, chính sách bảo hộ thương mại của Hoa Kỳ – với việc áp thuế cao lên hàng hóa nhập khẩu từ Việt Nam – đã tạo ra chuỗi phản ứng dây chuyền, ảnh hưởng sâu sắc đến kinh tế chung của đất nước, từ giảm tăng trưởng GDP đến suy giảm chi tiêu nội địa, khiến các startup gặp khó khăn lớn trong bối cảnh phụ thuộc xuất khẩu và thị trường nội địa hạn chế. Bài viết này sẽ khám phá sâu hơn vào tác động này, dựa trên kinh nghiệm thực tậc từ nhiều doanh nhân và phân tích kinh tế gần đây, giúp nhận ra rằng khởi nghiệp cần linh hoạt thích ứng để biến rào cản thành cơ hội, tránh tình trạng chuỗi cung ứng đứt gãy dẫn đến suy giảm kinh tế toàn diện.
Tác Động Tiêu Cực Đến Kinh Tế Chung: Giảm Xuất Khẩu Và Tăng Trưởng GDP Bị Đe Dọa
Chính sách bảo hộ của Mỹ, với mức thuế quan lên đến 46% đối với một số hàng hóa Việt Nam như dệt may, giày dép và đồ gỗ từ năm 2025, đã trực tiếp làm giảm kim ngạch xuất khẩu, vốn chiếm tỷ lệ lớn trong GDP của Việt Nam. Xuất khẩu sang Mỹ – thị trường lớn nhất, chiếm khoảng 30% tổng xuất khẩu – bị ảnh hưởng nặng nề, dẫn đến giảm tăng trưởng kinh tế dự kiến từ 8% xuống thấp hơn, với các ngành lao động thâm dụng như dệt may và nội thất chịu thiệt hại lớn nhất. Chuỗi phản ứng dây chuyền xảy ra khi doanh nghiệp xuất khẩu giảm sản xuất, dẫn đến mất việc làm cho hàng triệu lao động, giảm thu nhập hộ gia đình và suy giảm sức mua nội địa.
Một khía cạnh chuyên sâu là tác động lạm phát và đầu tư: thuế quan cao làm tăng chi phí nguyên liệu nhập khẩu từ Mỹ hoặc các nước khác, đẩy lạm phát lên và giảm sức hấp thụ thị trường nội địa. Kinh tế Việt Nam, vốn phụ thuộc xuất khẩu để bù đắp nhu cầu nội địa hạn chế, gặp khó khăn khi dòng vốn đầu tư nước ngoài giảm do lo ngại chiến tranh thương mại, khiến GDP tăng trưởng chậm lại và ảnh hưởng đến ổn định vĩ mô. Nếu không có biện pháp đối phó, thặng dư thương mại với Mỹ có thể giảm mạnh, kéo theo suy thoái ở các ngành liên quan, làm nới rộng khoảng cách giàu nghèo khi lao động nông thôn và công nhân chịu thiệt hại nhiều nhất.
Ảnh Hưởng Đến Khởi Nghiệp: Giảm Chi Tiêu Nội Địa Và Chuỗi Phản Ứng Thị Trường
Đối với khởi nghiệp tại Việt Nam – thường phụ thuộc xuất khẩu do thị trường nội địa nhỏ và sức mua thấp – chính sách này tạo áp lực kép: giảm doanh thu từ xuất khẩu dẫn đến thiếu vốn đầu tư, trong khi chi tiêu nội địa suy giảm do thu nhập người dân giảm. Khi xuất khẩu giảm, doanh nghiệp lớn cắt giảm sản xuất, dẫn đến mất việc làm và giảm lương, khiến hộ gia đình thắt chặt chi tiêu, ảnh hưởng trực tiếp đến startup tập trung vào thị trường nội địa như dịch vụ, bán lẻ hoặc công nghệ tiêu dùng. Chuỗi phản ứng dây chuyền xảy ra: giảm chi tiêu dẫn đến tồn kho tăng, startup thiếu dòng tiền để mở rộng, và vòng lặp suy giảm kinh tế khiến khởi nghiệp khó tiếp cận vốn từ ngân hàng hoặc nhà đầu tư.
Một khía cạnh chuyên sâu là rủi ro bất bình đẳng: startup lớn hoặc có vốn ngoại dễ chuyển hướng thị trường, trong khi doanh nhân trẻ từ tầng lớp thấp gặp khó do thiếu nguồn lực thích ứng, làm nới rộng khoảng cách giàu nghèo. Kinh nghiệm từ các doanh nhân cho thấy, thuế quan siết chặt không chỉ giảm thặng dư xuất khẩu mà còn làm chậm tăng trưởng nội địa, khiến startup phải đối mặt với thị trường co hẹp và lạm phát chi phí, đẩy nhiều ý tưởng tiềm năng vào nguy cơ phá sản.
Cơ Hội Và Chiến Lược Thích Ứng Cho Khởi Nghiệp Việt Nam
Mặc dù tiêu cực, chính sách bảo hộ Mỹ cũng mang lại cơ hội gián tiếp: thúc đẩy đa dạng hóa thị trường xuất khẩu sang châu Âu, ASEAN hoặc Trung Quốc, và tăng cường sản xuất nội địa để giảm phụ thuộc. Startup có thể tận dụng các thỏa thuận thương mại mới để nâng cấp sản phẩm, như chuyển sang hàng hóa cao cấp ít bị thuế quan ảnh hưởng, giúp tăng thặng dư kinh tế lâu dài. Để thích ứng, doanh nhân cần chiến lược linh hoạt: đa dạng hóa nguồn thu bằng cách phát triển thị trường nội địa qua số hóa, giảm chi phí qua công nghệ địa phương, và hợp tác với chính phủ để tiếp cận hỗ trợ như quỹ chống suy thoái.
Kinh nghiệm thực tế nhấn mạnh rằng, khởi nghiệp thành công trong bối cảnh này nằm ở sự cân bằng: giảm phụ thuộc xuất khẩu bằng cách tăng cường hấp thụ nội địa, biến chuỗi phản ứng tiêu cực thành động lực đổi mới để góp phần ổn định kinh tế chung.
Bài Học Từ Các Trường Hợp Thực Tế Và Dự Báo Tương Lai
Nhiều startup Việt Nam đã chịu ảnh hưởng từ các đợt thuế quan trước, như giảm xuất khẩu dẫn đến chi tiêu nội địa suy giảm, nhưng đã phục hồi bằng cách đa dạng hóa và nâng cao chất lượng. Bài học lớn nhất là sự chuẩn bị: chính sách bảo hộ có thể gây suy thoái ngắn hạn nhưng thúc đẩy tăng trưởng bền vững nếu startup thích ứng nhanh. Dự báo cho thấy, nếu thuế quan tiếp tục, kinh tế Việt Nam có thể giảm tốc độ tăng trưởng 1-2%, nhưng với biện pháp đối phó, thặng dư thương mại sẽ phục hồi qua các thị trường mới.
Linh Hoạt Thích Ứng Để Biến Rào Cản Thành Cơ Hội Trong Kinh Tế Số
Chính sách bảo hộ thương mại của Hoa Kỳ ảnh hưởng sâu sắc đến kinh tế chung của Việt Nam, từ giảm xuất khẩu dẫn đến suy giảm thu nhập và chi tiêu nội địa, tạo chuỗi phản ứng khiến khởi nghiệp gặp khó khăn lớn trong bối cảnh phụ thuộc xuất khẩu và thị trường hạn chế. Hãy coi chúng như con sóng thử thách, tận dụng để đẩy con thuyền khởi nghiệp tiến xa hơn thay vì để bị cuốn trôi. Bằng cách xây dựng chiến lược linh hoạt và tập trung vào giá trị nội tại, ý tưởng khởi nghiệp sẽ mang lại thặng dư kinh tế mà không làm nới rộng bất bình đẳng. Hãy nhớ, khởi nghiệp thành công nằm ở khả năng thích ứng với biến động, biến rào cản thương mại thành bàn đạp cho sự phát triển bền vững.