Phân tích doanh nghiệp là kỹ năng thiết yếu trong đầu tư và kinh doanh, giúp xác định cơ hội đầu tư hoặc giám sát rủi ro một cách hiệu quả. Thay vì mất hàng giờ hoặc thậm chí vài ngày để nghiên cứu chi tiết báo cáo tài chính, có thể rút ngắn thời gian xuống chỉ 5-10 phút bằng cách tập trung vào các yếu tố cốt lõi. Dựa trên kinh nghiệm thực tế, ba kỹ thuật đơn giản sau đây có thể loại bỏ dữ liệu thừa, nhấn mạnh vào 3-4 biến số chính, và dành thời gian cho các yếu tố phi tài chính như triển vọng ngành, năng lực lãnh đạo hoặc định hướng phát triển – những yếu tố chiếm tới 70% giá trị phân tích.
Kỹ Thuật 1: Hiểu Mô Hình Kinh Doanh Để Xác Định Cấu Trúc Báo Cáo Tài Chính
Trước khi đi sâu vào các con số, cần nắm rõ mô hình kinh doanh của doanh nghiệp. Mỗi mô hình sẽ tạo nên cấu trúc báo cáo tài chính riêng biệt, giúp xác định các khoản mục quan trọng nhất cần tập trung. Nếu không hiểu mô hình, dễ bị lạc giữa lượng dữ liệu lớn và bỏ lỡ sự không nhất quán giữa tuyên bố của doanh nghiệp và thực tế.
Có thể phân loại thành ba nhóm chính:
- Khối sản xuất: Tài sản cố định (như nhà xưởng, máy móc) chiếm tỷ trọng lớn (hơn một nửa), theo sau là vốn lưu động như hàng tồn kho và phải thu. Đầu tư tài chính thường nhỏ. Xu hướng tăng tài sản cố định thường báo hiệu tiềm năng tăng trưởng.
- Khối thương mại (phân phối): Hàng tồn kho và phải thu chiếm chủ đạo, trong khi tài sản cố định ít (chỉ bao gồm trung tâm phân phối hoặc xe vận chuyển). Không có nhà xưởng lớn.
- Khối holding (đầu tư): Đầu tư tài chính dài hạn (như công ty liên kết) chiếm đa số (khoảng một nửa), tài sản cố định và vốn lưu động nhỏ.
Ví dụ thực tế: Một doanh nghiệp trước năm 2020 mang tính chất holding (đầu tư chiếm 70%), nhưng từ năm 2021 chuyển sang sản xuất (tài sản cố định tăng lên 2/3). Báo cáo thu nhập cũng thay đổi: Trước đây chủ yếu từ đầu tư liên kết, sau đó tăng mạnh từ sản xuất (từ 50% lên 70-80%). Nếu không nhận ra sự chuyển dịch này, dễ bỏ qua cơ hội hoặc rủi ro.
Lợi ích: Việc hiểu mô hình giúp kiểm tra tính nhất quán (doanh nghiệp tự nhận là sản xuất nhưng báo cáo giống thương mại?). Tài sản nằm ở đâu, tương lai nằm ở đó – cần tập trung vào nguồn vốn cho sản xuất (vay nợ hay vốn chủ sở hữu?).
Kỹ Thuật 2: Phân Tích Ngang Và Dọc Thông Qua Trực Quan Hóa
Thay vì đọc file PDF hoặc Excel với hàng trăm con số, hãy sử dụng biểu đồ để trực quan hóa dữ liệu, giúp phân tích nhanh chóng. Phân tích ngang (xu hướng qua thời gian) cho thấy giá trị tăng/giảm; phân tích dọc (cấu phần) bóc tách tỷ trọng – có thể kết hợp cả hai để tiết kiệm thời gian.
Ví dụ: Với nguồn vốn, biểu đồ có thể hiển thị doanh nghiệp sử dụng 1/5-1/6 vay ngắn hạn, 4/6 vốn chủ sở hữu và chiếm dụng – cấu trúc an toàn và sạch sẽ. Xu hướng: Tăng trưởng khó khăn nếu tài sản và nguồn vốn đi ngang trong 4-5 năm.
Ưu điểm: Tiết kiệm 90-95% thời gian so với phương pháp đọc truyền thống. Biểu đồ giúp phát hiện vấn đề ngay lập tức (ví dụ: Vốn tăng từ vay nợ ngắn hạn để đầu tư dài hạn – dấu hiệu rủi ro).
Công cụ hỗ trợ nên có:
- Tùy biến mạnh mẽ (theo sở thích phân tích, như tập trung vào cổ tức hoặc tăng trưởng).
- Dữ liệu lớn và chính xác (báo cáo tài chính, thuyết minh, dữ liệu phi tài chính như đầu vào/đầu ra, triển vọng ngành).
Ví dụ về Hòa Phát: Mô hình sản xuất thép (94% doanh thu từ thép). Đầu ra: Thị trường địa phương 70%, xuất khẩu 30%. Đầu vào: Quặng sắt và than cốc chiếm 70% chi phí. Công suất: Tập trung vào dự án Dung Quất 2 (85.000 tỷ đồng, đã đầu tư hơn 40.000 tỷ). Biểu đồ tài sản: Tăng tài sản dở dang (nhà máy đang xây dựng). Nguồn vốn: Chủ yếu từ vay và chiếm dụng. Thuyết minh: Chi tiết về hàng tồn kho, phải thu và vay nợ. Dữ liệu vĩ mô: Giá đầu vào/đầu ra, bất động sản/đầu tư công (đầu ra chính), thị trường thép Trung Quốc.
Lưu chuyển tiền tệ: Hoạt động kinh doanh không đủ cho đầu tư, cần vay bổ sung. Đầu ra: Phụ thuộc vào giá hàng hóa và sản lượng.
Kỹ Thuật 3: Tận Dụng Ý Kiến Từ Chuyên Gia
Học hỏi từ các chuyên gia là cách hiệu quả để bổ sung phân tích. Đội ngũ nghiên cứu chứng khoán hoặc quỹ đầu tư (thường xuyên tiếp xúc doanh nghiệp) và tư vấn độc lập (như PH Group hoặc Đông Ngầm – với chuyên môn cao và đạo đức tốt) cung cấp cái nhìn sâu sắc.
Ví dụ về Hòa Phát (dữ liệu cập nhật đến tháng 8/2025): Lợi nhuận sau thuế năm 2024 đạt 12.020 tỷ đồng, tăng 77% so với năm 2023 và vượt 20% kế hoạch. Sang năm 2025, kế hoạch lợi nhuận là 15.000 tỷ đồng (tăng 25% so với 2024). Nửa đầu năm 2025, lợi nhuận đạt hơn 7.600 tỷ đồng (Q1: 3.300 tỷ, Q2: 4.300 tỷ), hoàn thành 51% kế hoạch. Dự báo nửa cuối năm: Khoảng 9.500 tỷ đồng lợi nhuận. Giá cổ phiếu hiện tại khoảng 28.000 đồng, với các báo cáo chứng khoán vẫn tích cực dù giá thép biến động (do ảnh hưởng từ Trung Quốc và thị trường nội địa). Các đơn vị như MBS, Việt Cổ và KBSV đã điều chỉnh dự báo nhưng vẫn khuyến nghị mua, với giá mục tiêu trung bình cao hơn mức hiện tại (upside 20-30%).
Đọc sâu: Tập trung vào lý do dự báo (như thị trường thép yếu). Nếu muốn nhanh, có thể dùng AI để tóm tắt báo cáo.
Ba kỹ thuật này giúp tìm kiếm cơ hội đầu tư, giám sát rủi ro và đọc báo cáo nhanh chóng. Hiểu mô hình kinh doanh để tập trung vào khoản mục chính; trực quan hóa để phân tích ngang/dọc; tận dụng chuyên gia để có cái nhìn toàn diện. Phương pháp này có thể rút ngắn 70-80% thời gian so với cách truyền thống. Tài liệu hướng dẫn hoặc layout có thể tìm thấy trong phần bình luận hoặc mô tả liên quan. Hy vọng thông tin này hữu ích cho việc đầu tư của bạn!